Krizde kazanç arttı ama usta kalmadı

AHMET ÇAKIR/ DARENDE Darende’de kayıp olan mesleklere bir yenisi daha ekleniyor.  Gelişen teknolojinin olumsuz etkilediği köşkerlik mesleği son yıllarda yaşanan ekonomik sorunlardan dolayı yeniden ayağa kalktı. Ancak bu seferde tamir yapacak usta bulunamıyor. AYAKKABI FİYATLARI ÇOK YÜKSEK 35 yıldır baba mesleği yapan Yalçın Ateş, “Okuldan kalan zamanlarında ve yaz aylarında babamın yanında çırak olarak çalışırdım. Liseyi bitirdikten sonra üniversiteye gitmedim ve baba mesleğini devam ettirdim. Bizim çıraklık zamanımızda her köşkerde iki üç çırak olurdu. Biz tamir yanında kendimiz de ayakkabı yapardık. Sonradan gelişen teknoloji birçok meslekte olduğu gibi bizim mesleği de olumsuz etkiledi. Ama son yılarda yaşanan ekonomik kriz ve ayakkabı fiyatlarının çok yüksek olması nedeniyle vatandaş tamircilerin yolunu tuttu. Vatandaş yeni ayakkabı alamayınca yırtılan, patlayan ve boyası giden ayakkabıları tamir ettirmeye getiriyor. Son aylarda özellikle deprem sonrası tamir işinde ciddi artış var. Çok şükür işlerimiz iyi” şeklinde konuştu.   KÖŞKERLER AYAKKABI İMALATI YAPARDI Köşkerlerin fabrikasyon üretimden önce ayakkabı imalatçısı olduğunu belirten Yalçın Ateş, “İlçede bu işi yapan sadece benim. Ben de bu işi bıraksam yapacak kimse kalmıyor. Kaybolan mesleklerden biri de köşkerlik. Şimdilerde ayakkabı tamircisi olarak bilinen köşkerlik mesleği yıllar önce bazı meslekler gibi en gözde en çok çırak yetiştiren en çok para kazanan mesleklerden biriydi. Hazır ayakkabılar yoktu köşkerler aslında birer ayakkabı üreticileriydi. O zamanların en kıymetli ayakkabıları olan deriden yapılan yemeni ve çarık dikerlerdi. Bunun yanı sıra eskiyen yemeni ve çarıkları tamir eder, onları yamarlar, söküklerini dikerler, eskiyen altlarını değişirlerdi. Her köşker ustanın yanında en az iki üç çırak çalışır bunlarda o mesleği ustalarından öğrenirlerdi. O zamanlar köşkerlik o kadar çok kıymetli bir sanattı ki köşkerler sokağında çekiç sesleri müzik gibi gelirdi” ifadelerini kullandı. KÖŞKERLİK DİKKAT VE ÖZEN İSTER Ateş, şu şekilde devam etti:” Arasta sokağın üst kısmının yarıdan çoğu sadece köşkerlerle doluydu. Adı da halk arasında köşkerler sokağıydı. Köşkerlik kolay meslek değildi; dikkat ister, özen ister, incelik isterdi. Yemeninin kenarındaki dikişlerin hepsi aynı boyda tam hizada inci gibi dizilirdi. Köşker dükkanına girdiğin zaman ayrı bir kokusu vardı. Aslında bu koku çeşitli deri kokularıydı. Tereklerinde yuvarlak dürülmüş çeşit çeşit deriler, bitmiş uçlarından iple biri birine bağlanmış tereklere asılırdı. Yemeniler ayakkabı dikiminde kullandıkları kelep kelep ipler. Ustanın önünde yuvarlak bir ceviz kütüğü üzerinde deriler. Dikilen yemeniler çok amaçlı örs, murç, makas, ağaçtan ayakkabı kalıpları, birkaç çeşit biz iğne, topakla bal mumu göze çarpardı.” ÇEKİÇLEYEREK AYAKKABI ŞEKİL ALIRDI Köşkerlerin işe başlarken boynuna geçirip arkasından bağladığı deri önlüğünü giydiğini belirten usta Ateş, “Örsünü ayağının altına alır; hangi ipi kullanacaksa iğneye ya da halı ipini saplar. Elindeki bal çekiçleyerek ayakkabının şekil almasını mumuna ipliği sıvazlaya sıvazlaya mumlanan ip daha sağlam, olurdu. Örs üzerinde ve dikişlerin iyice oturmasını sağlardık. Ayakkabı bir süre kalıpta kaldıktan sonra çıkarır, son rötuşlarını yapar en sonunda boyasını vurur ve vitrinine asardık” dedi.  YENİ NESİL BENİMSEMEDİ  Teknolojinin gelişimi ile fabrika üretimi sonucu piyasaya çıkan lastik ayakkabılarla daha sonraları naylon ayakkabılar hazır taban, deri, kösele, süet ayakkabılar, spor ayakkabılar, botlar ve çizmeler nedeniyle köşkerliğin yavaş yavaş gerilediğini ifade eden Ateş, “Son 30-35 yıl içerisinde köşkerler sadece ayakkabı tamirciliği yaparak mesleği devam ettirmeye çalıştılar ve onlarca ailenin geçim kaynağı oldu. Bu meslek yaşatılmalı ama çırak yok. Yeni nesil benimsemedi veya aileler bu mesleği küçük mü gördü anlayamadım. 35 yılımı verdim benden sonra ilçede mesleğin yapılamaması beni üzer. İnşallah bir ilgi duyan çıkar. Bu meslekle inanın çok rahat geçim sağlanır. Yeni neslin sanattan uzaklaşması ile işsiz sayımız da artıyor. Herkes memur olmak istiyor. Rahat kazanç istiyor. Darende’de tüm mesleklere bakın bir tane çırak var mı? Tüm sanatlar bir bir elimizden kayıp gidiyor” dedi.