Nazara Karşı Üzerlikler Darende’den

AHMET ÇAKIR/DARENDE Darende’de 79 yaşındaki Hasan Gazi Ağacalar, mezarlık alanlarda topladığı üzerlik otlarını özenle dizip satıyor. “Çalışmak beni zinde tutuyor” diyen Ağacalar, günde 10-15 adet üzerlik hazırlayarak yüzlerce yıllık bir geleneği yaşatıyor. Darende’nin Zaviye Mahallesi’nden olan Hasan Gazi Ağacalar, ilerlemiş yaşına rağmen üretmeye devam ediyor. NAZARLIKLARA MERAK SALDI Hasan Gazi Ağacalar, uzun yıllar terzilik yaptıktan sonra emekli oldu. Boş durmayı sevmediğini ve dinç kalmasını sürekli çalışmaya borçlu olduğunu belirten Ağacalar, son yıllarda nazara karşı kullanılan ve halk arasında “üzerlik otu” olarak bilinen geleneksel nazarlıkları yapmaya merak sardı. Üzerlikleri, Zaviye Mahallesi çevresindeki mezarlık alanlarda Zengibar Kalesi eteklerinden serinlikte topladığını anlatan Ağacalar, bu otun 10–15 günlük kısa bir toplama süresi olduğunu belirterek, “Bu süre geçtikten sonra üzerlik kuruyor; üzerlik kuruyunca ipe takılamaz. O yüzden zamanında toplamak şart. Yaşken kokusu biraz var ama kuruyunca kokusu kalmıyor. Üzerliği serinlikte sabah ve akşamüstü topluyoruz. Bir nazarlığın yapımı en az bir saat sürüyor. Somuncu Baba Türbesi’ne yakın olan evimde günlük 10–15 adet üzerlik diziyorum. Düzmek için iğne, iplik ve süslemek için bez parçaları yetiyor. Eşim bazen yardım ediyor bazen edemiyor. Evimin bir odası neredeyse atölye gibi oldu” şeklinde konuştu. EVLERE VE ARABALARA ASILIRDI Çocukluğunda üzerlikten yapılan nazarlıkları her evde gördüğünü söyleyen Ağacalar, “Atalarımız, annemiz, babamız yapıyordu; bu mahallede her evde asılıydı. Evi nazardan korumak için evlerin duvarlarına giriş kapısının üstüne asılırdı. Bebeklerin beşiklerine nazar boncuğu gibi asılırdı. Bostanlar bile tutmadığında döksün diye gidip bostanın başında yakarlardı. Darende’den Hekimhan’a maden çekmeye giden arabalara üzerlik takarlardı. Direksiyonun üstünde kafaların oraya uğur getirsin diye. Eskiden bütün arabalarda vardı. Bir üzerlik 30-40 sene dayanır, bozulmaz. Tanesi 200-250 lira. En çok gurbetçiler alıp götürüyor, turistler ilgi gösteriyor. Benden sonra mahallelerde kadınlar da yapmaya başladı. Somuncu Baba’ya gelen ziyaretçiler alıyor. Aslında inanç meselesi. Nazara iyi geldiği söylene söylene bize öğretilmiş biz de öyle olduğuna inanıyoruz” ifadelerini kullandı. SADECE BİR BİTKİ DEĞİL, BİR İNANÇ Üzerlik bitkisi halk arasında sadece dekoratif değil, aynı zamanda nazara, kötü enerjiye ve uğursuzluğa karşı koruyucu olarak kabul ediliyor. Tohumları kurutulup yakıldığında kötü enerjiyi arındırdığına inanılıyor. Yeni doğan bebeklerden tarla ürünlerine kadar hemen her şeyin başında üzerlik tütsüsü yakmak veya nazarlık asmak yaygın bir gelenek.