İsterseniz pekmez isterseniz pestil yapın

AHMET ÇAKIR/DARENDE Darende’de dutlar olunca, pekmez ve pestil yapımı başladı. Dut pekmezinin, çok sayıda hastalığa iyi geldiği anlaşıldıkça pekmeze olan talep de her geçen gün artıyor. İlaç, gübre istemeyen dut ağaçlarının sulama dışında maliyeti yok. Darende’de 40-50 yıl önce dut satış piyasasının olmaması nedeniyle ağaçların kesildiği ancak son yıllarda insanların tekrar dut ağacı yetiştirmeye başladığı gözlemleniyor. DUTLAR KESİLDİ YERİNE KAYISI DİKİLDİ Daha önceki yıllarda dut ve ürünlerinin kıymetinin bilinmediğini belirten yöresel ürünler üreticisi Mesut Yel, “50 yıl önce kayısı para etmeye başlayınca kocaman kocaman dut ağaçlarını dut bahçelerini kestik. Yerlerine kayısı diktik. O zamanlar pekmeze ve pestile alıcı bulamazdı; pazarı yoktu. Evde yapılanlar ancak evde tüketilir veya eşe-dosta-akrabaya hediye edilirdi. Fazlasını satacak adam bulamazdık. Aradan geçen 40-45 yıl sonra pekmezin faydaları daha iyi araştırılıp ortaya çıkınca birçok hastalığa şifa olduğunu öğrenince birkaç yıldır tekrar dut ağacı dikmeye başladık. Ev yapımı pekmezler-pestiller satılmaya başladı. Kıymetlendi; para etmeye başladı. Bir pazarı oluştu. Sadece dut bahçeleri yapıldı, yapılıyor. Yani 50 yıl sonra tekrar dut ağaçlarına sahip çıkmaya, yenilerini dikmeye başladık” ifadelerini kullandı. DUTLAR İLAÇ-GÜBRE İSTEMİYOR Dut yetiştirmenin maliyeti olmadığını söyleyen Yel, “Dut ağaçları bakım, ilaç ve gübre istemiyor. Sadece sulanması yetiyor. Sıfır masrafı ve maliyeti olan bir ağaç. Çok dayanıklı sert bir gövdeye sahip olan dut ağaçlarının kökleri, çok derinlere ve uzaklara kadar yayıldığından büyük-yaşlı ağaçlar hiç sulanmadan yıllarca ayakta kalabiliyorlar. Dutlar aşırı soğuktan yanmaz ise genellikle her sene meyve veriyor. İlçemizde dutların meyvesinin olması yıllara göre değişim gösterse de genellikle haziran ayı başında olgunlaşıyor. Olgunlaştıktan sonra haftada bir silkeleniyor. İsteğe göre pekmez veya pestil yapılıyor” ifadelerini kullandı. PEKMEZ YAPARKEN NEYE DİKKAT EDİLMELİ? Pekmez yaparken dutların altına temiz naylon brandaları serilerek silkelendiğini belirten Yel, pekmezin yapımını şöyle anlattı: “Her kullanımdan sonra sallamada kullandığımız bu brandaları yıkıyoruz. Topladığımız dutları elimizle ezip bir torbaya koyup mahserede süzüyoruz. Şiresini alıyoruz. Aldığımız bu şireyi iyice kaynatıyoruz; üstüne çıkan, biriken köpüğünü alıp atıyoruz. Kıvamına gelinceye kadar kaynattıktan sonra şireyi durulmaya bırakıyoruz. Bu işlem birkaç saat sürüyor. Durulan şire bir çay rengini alıyor. Sonra durulan bu şireleri çok güneş alan toz toprak olmayan temiz beton damlara veya yerden yüksek masa üzerlerine kaplara dağıtıyoruz. Su damlası veya yaş olan kap-kaşık kullanmıyoruz. Bir damla su veya yağmur damlası o pekmezin ekşimesine sebep olabiliyor. Tepsileri günlük takip ediyoruz; azalan kapları birleştiriyoruz. İstediğimiz kıvama geldiği zaman toplayıp kaldırıyoruz. Bu işlem hava sıcaklığına ve yerin güneşli olup olmamasına göre en az 3-4 gün sürüyor.” KAZANININ DİBİNE TUTMAMASI ÖNEMLİ Dutlardan pestil yapmak için, farklı bir yol izlendiğini belirten Yel, “Pestil yapacağımız zaman kaynatıp durulttuğumuz şireyi başka bir kazana alıp tekrar kaynatıyoruz. Şire kaynarken ayırdığımız şireden un veya nişasta ile belirli ölçülerde koyup miyene dediğimiz karışımı hazırlıyoruz. Ocaktaki şire tam kaynayınca bu karışımı kazana döküp dibine tutmasın diye karıştırmaya başlıyoruz. Kaynadıktan bir süre sonra kazandan alarak düz olan yerlere serdiğimiz bezlerin üzerine büyük kaşıklar veya oklava yardımıyla belirli bir kalınlıkta yayıyoruz. Güneşte kuruyan bu bezleri bir gün sonra yer değiştiriyoruz. İkinci günün sonunda altları da kurusun diye ya damdan aşağı sallandırıyoruz ya da iplere asıyoruz. En sonunda kuruyan bu pestil bezlerini başka bezlerin üzerine yüz üstü yatırıp arkalarını ıslatıp bezden çıkarıyoruz. Bir iki günde böyle kuruduktan sonra makasla dilimleyip kaldırıyoruz. Bunları yaparken hijyenik olmasına çok dikkat ediyoruz” şeklinde konuştu. PEKMEZ-PESTİL 300 LİRA Dut kurutmasının halen başlamadığını hatırlatan Yel, “Dutların son zamanları feridi dediğimiz zamanında da dutları tüm tüm güneşe serip kurutuyoruz; kuru dut yapıyoruz. Kuruyan dutları kapalı kutulara koyup serin bir yerde saklıyoruz. Çok yorucu ve meşakkatli olmasına rağmen severek yapıyoruz yaptığımız ürünlere kolaylıkla müşteri buluyoruz. Bu sene pekmezin ve pestilin kilogramı 300 liraya satıyoruz. Kuru dut yapımına daha başlamadık. Arazisi olanlara dut ağacı dikmelerini öneriyorum. Dutları ister pekmez ister pestil isterseniz kurutabilirsiniz” dedi.